“Mag ik mens zijn?” aflevering 29

Where do I begin
To tell the story of how great a love can be
The sweet love story that is older than the sea
The simple truth about the love ‘one’ brings to me
Where do I start’ (uit ‘Love story’, 
tekst Carl Sigman, muziek Francis Lai)

‘Onze grote liefde zijn wij zelf’: 
Meindert Inderwisch.

In het stuk dat ik gisteren plaatste (of eergisteren tegen de tijd dat dit klaar is), gaf ik aan hoe ongewoon het is voor het merendeel van de mensen om na te denken over wie ze in de kern van hun persoonlijkheid zijn. Je kunt in datzelfde stuk lezen welke mogelijke redenen ik daarvoor heb genoemd. Ook beloofde ik een aantal instrumenten aan te reiken om je op weg te helpen, mocht je nieuwsgierig zijn naar jezelf.

Ik heb daar vandaag over nagedacht en zal dat blijven doen, want er is altijd iets van de boodschappenlijst dat toch niet in mijn karretje belandt. Wellicht handig om aan te vangen bij het begin. Om dat grondig te doen, kun je een aantal zaken op familiair niveau uitwerken.

In het jargon wordt de term ‘genogram’ gebruikt om de familieachtergronden van drie tot vier generaties in kaart te brengen. Ik citeer:

‘Een familie kan in kaart gebracht worden met behulp van een genogram. Een genogram is een stamboom met meerdere persoonlijke gegevens. Het is een kaart met drie of vier generaties en hun onderlinge relaties: de voorgaande generatie(schoon-)ouders, de generatie waartoe de bewoner behoort met de broers en zusters en eventueel zwagers en schoonzussen. De derde en eventueel vierde generaties betreft het nageslacht: (klein-)kinderen en eventueel (achter)neven en (achter)nichten Ook belangrijke familiegebeurtenissen, sterfgevallen, verhuizingen en verbroken contacten kunnen hierin worden opgenomen. Een genogram laat de kalender spreken.’

Bovenstaand citaat dank ik aan het Expertisecentrum Mantelzorg. Hoe zo’n ‘genogram’ er daadwerkelijk uitziet, vind je via de volgende link.

https://www.zorgvoorbeter.nl/…/mantelzorg/genogram.pdf

Het loont de moeite om wat ‘stambomenwerk’ te verrichten. Niets is zo behulpzaam in zelfonderzoek als wetende (en soms ‘helpende’) getuigen. Probeer te achterhalen via broers, zussen, ouders, grootouders, vrienden van familieleden, mensen die jou als kind hebben gekend welke informatie er beschikbaar is. Als je van thrillers houdt of andere literatuur waarbij gezocht wordt naar een onderliggende samenhang die raadsels of vitale informatie aan het licht brengt, beschik je waarschijnlijk over het soort nieuwsgierigheid die ervan geniet logica te distilleren uit wat daarvoor nog chaos leek. En geloof maar dat er dingen boven water komen in een genogram die zaken aan het licht brengen of duidelijkheid scheppen. Dingen die logische verbanden aantonen die je ineens duidelijk kunnen maken waarom een bepaalde tak van de familie wel erg vaak getroffen is door bepaalde aandoeningen en de vraag kan opwerpen of jij daar ook niet een ‘vleugje’ van hebt meegekregen.

En er zijn ook misverstanden mogelijk die aandacht behoeven. Zo is het ‘verslavingsgen’ nog niet ontdekt, maar nemen veel mensen aan dat het veelvuldig voorkomen van alcoholisme binnen een familie een genetische oorzaak heeft. Ze verkondigen dan feitelijk dat het D.N.A. in de familie van een dergelijke samenstelling is, dat er bijna geen ontkomen is aan de destructieve liefde voor een verdovend middel. De wetenschap heeft dit echter nog steeds niet aangetoond. Aan de andere kant van het spectrum zouden we net zo goed kunnen stellen dat er in bepaalde families een ‘aanleg’ voor angststoornissen en/of depressies als een rode draad door alles heen loopt. Het is zonde van de moeite om te speculeren over ‘nature or nurture’, wanneer nog lang niet alle nodige gegevens beschikbaar zijn. Het kan volstaan om te doorzien wat de rode draden zijn en wat hun invloed is op de dynamiek van de familieleden en generaties. Veel van die leidraden, berusten niet op toeval en daar kun je wijzer door worden. Maar laat je gedachten niet verzanden in wat genetisch is overgedragen en wat cultureel is doorgegeven (bij cultureel moeten we denken aan opvoeding, omgeving, omstandigheden). Dat leidt de aandacht af van wat wel voorradig en toegankelijk is.

Als je denkt: ‘Ik wil nu de antwoorden en ik heb geen zin in al dat graafwerk’, kan het zijn dat je het kind in jou de macht geeft. Net als bij verslaafden het geval is, werkt het bij het kind als volgt: ‘Ik wil het hier en ik wil het nu.’

Volkomen begrijpelijk. Het kind is niet doordrongen van enige noodzaak buitenom de eerste levensbehoeften. Wanneer jij, lezer, liever de tuin gaat harken of gaat ‘karten’ met je vrienden, leef je vooral uit. Mensen die het belang niet ervaren zichzelf te doorgronden, gun ik werkelijk het allerbeste. De meesten van ons gaan naar het graf zonder ooit een notie te hebben gehad van wat hen bewogen heeft bepaalde levens te leiden en zijn er niet veel slechter afgekomen dan anderen.

Wanneer je echter op een dag merkt dat je blokkeert en werkelijk niet meer voor of achteruit kunt, wanneer je voor de zoveelste keer ellendig strandt in een relatie, wanneer bepaalde kwellingen zich maar blijven herhalen (de lijst van noodzaken tot zelfonderzoek is eindeloos), dan kan het zijn dat je hulp nodig hebt van iemand die kundig en betrokken met je meekijkt. Veel mensen zoeken het dan in ‘zelfhulpboeken’ , maar beseffen niet dat ze nog steeds met dezelfde geblokkeerde visie aan het lezen slaan. Kansloze missie. Een van de redenen dat de handel in zelfhulpboeken zo welig tiert, is de ontzettende angst onder de Nederlandse bevolking om gestigmatiseerd te raken. Dus liever anoniem achter de geraniums uitzoeken waarom je steeds claustrofobischer wordt door de (tijdelijke) beperkingen van je geest, dan volkomen anoniem bij een psychotherapeut langs te gaan. Laatstgenoemde zorgverleners hebben een beroepsgeheim, dus die gaan niet – toegerust met een megafoon – door je buurt lopen en roepen dat je een psychopathologisch wrak bent. En wanneer je bij hen aanbelt is dat doorgaans op een non-descripte plek waar geen alarmbellen afgaan, jouw naam niet in gigantische neonletters op de voorgevel aan- en uitflitst en andere ‘betrapmomenten’ zich voor zullen doen.

Is dit het instrument dat ik aanreik waar het zelfonderzoek betreft? Daar zou ik je mee tekortdoen. Helaas of gelukkig gaan er nog meer afleveringen volgen in deze reeks: ‘Wie ben jij?’

Wellicht tot de volgende keer.